Recensie ‘De mondige patiënt’

Door Erik Schokkaert

Gezondheid is een populair thema. Iedereen vindt het belangrijk en mensen vinden steeds makkelijker de weg naar allerlei informatiebronnen over verschillende aspecten van gezondheidszorg. In het boek De mondige patiënt uit de ’Wat met’-reeks onderzoekt hoogleraar Erik Schokkaert de informatiekloof tussen zorgverstrekkers en zij die zorg nodig hebben.

Al snel wordt duidelijk dat het verstrekken en ontvangen van accurate kennis over zorg en gezondheid, een complex gegeven is waarin verschillende spelers belangrijk zijn. Omdat de auteur het grote belang van Evidence Based Medicine (EBM) benadrukt, start hij bij de onderzoekers, objectieve wetenschappers die streven naar behandelingen die “gemiddeld” het beste resultaat geven. De zorgverstrekkers moeten daarentegen in rechtstreeks contact met één specifieke zorgvrager de beste zorg voor die ene patiënt aanreiken. Die patiënt zit dan weer voor zijn zorgverstrekker, gekleurd en beïnvloed door zijn eigen wereldbeeld, beperkt door zijn individuele kennis maar met heel specifieke vragen en verwachtingen, waarbij objectiviteit van onderzoeksresultaten veelal minder belangrijk voor hem is want hij wil voor zijn specifiek probleem geholpen worden. Misschien werd de patiënt ook wel geïnformeerd door de media, die enerzijds bekommerd zijn om kijkcijfers en bepaalde resultaten maar al te graag wat aandikken, maar anderzijds ook moeten waken over hun reputatie wat betreft betrouwbaarheid. En dan is er nog de overheid, die ook bekommerd is om het welzijn van “de burger” in het algemeen, maar zich ook het hoofd moet breken over vragen als de betaalbaarheid van zorg in de toekomst.

De auteur wijdt uit over Evidence Based Medicine als enige te rechtvaardigen vorm van wetenschap, maar licht tegelijk ook enkele van haar beperkingen toe, zoals bijvoorbeeld de onderschatting van de rol van de patiënt zelf, naast die van de zorgverstrekker. Homeopathie en placebo-effect worden beschreven als voorbeeld van het belang van de relatie tussen zorgvrager en -verstrekker. Ook fraude bij wetenschappers en het feit dat wetenschappelijk onderzoek nooit waardenvrij is, komen aan bod.

Dan verschuift de klemtoon naar de wakkere burger. Waar haalt de burger zijn informatie over gezondheid en is die informatie wel te vertrouwen? Wat is de rol van de media hierin? Verschillende hypes omtrent gezonde voeding en enkele goed verkopende kookboeken die hierop inspelen, illustreren de manier waarop al dan niet correcte informatie over gezondheid opgenomen wordt door de burger. Ook de rol van de overheid wordt bevraagd, denk maar aan het toekennen van kwaliteitslabels voor websites over gezondheid. Het (gebrek aan) vertrouwen in de wetenschap en de rol van het onderwijs, dat leerlingen vertrouwd zou moeten maken met de basisprincipes van onderzoek en statistische interpretatie, sluit het hoofdstuk over de wakkere burger af.

Soms wordt de burger ook patiënt. Zorgverstrekkers zien zich geconfronteerd met de taak om een veelheid aan inzichten en kennis op een bevattelijke manier te vertalen naar de patiënt die voor hem zit. Heeft hij onvoldoende aandacht voor het persoonlijke relaas van zijn patiënt, met als resultaat dat die zich onbegrepen voelt, dan faalt hij. Laat hij zich echter uitsluitend leiden door de wensen van zijn patiënt en verwaarloost hij hierbij de wetenschappelijke inzichten en objectieve kennis, dan faalt hij eveneens. Ook al is de zorgverstrekker degene die geschoold is om bijvoorbeeld diagnoses te stellen en behandelplannen uit te voeren, toch mag ook de expertise van de patiënt niet vergeten worden.

De doorstroming van gezondheidsinformatie naar zij die ze nodig hebben, is complex en soms problematisch. In De mondige patiënt beschrijft de auteur uitvoerig maar overzichtelijk waar gezondheidsinformatie te vinden is, hoe die beoordeeld kan worden op betrouwbaarheid en hoe ze bevattelijk kan worden gemaakt voor burgers en patiënten. Alle spelers die belangrijk zijn in dit proces neemt hij onder de loep. De illustratie van enkele casussen die regelmatig in het maatschappelijk debat opduiken, zoals CVS als medisch onverklaarbare klacht, homeopathie, screening naar borstkanker en vaccinatie, zijn een grote meerwaarde voor het boek.

Titel: De mondige patiënt
Auteur: Erik Schokkaert
Boekinfo: Lannoo
ISBN 9789401428965
Verschijningsdatum: mei 2016
Recensent: Mieke Stessens
Beoordeling: