Eerbetoon aan Etienne Vermeersch

Omdat ook De Maakbare Mens hem zal missen.

Prof. dr. Etienne Vermeersch
º02-05-1934 – †18-01-2019

‘Als ik me niet meer bewust ben van mezelf en als ik mijn naasten niet meer herken, dan wil ik dood. Dan wens ik euthanasie.’.

Met deze ferme woorden, uitgesproken op de BRT in 1971 liet Etienne Vermeersch Katholiek Vlaanderen daveren op haar grondvesten. Vrijdenkend Vlaanderen had er eindelijk een makker in hun strijd bij. De vrijzinnig-humanistisch strijd voor minder therapeutische hardnekkigheid en meer zelfbeschikkingsrecht op het einde van het leven. En wat voor een strijdmakker!

Professor Vermeersch bracht overtuigende argumenten aan die de euthanasiewet ethisch onderbouwden. Een wet die een zelfgekozen dood mogelijk maakt mits het in acht nemen van de nodige zorgvuldigheidsvoorwaarden. Een wet die stoelt op wederzijds respect voor een andere mening, een andere overtuiging.

Zelfs voor een ‘progressief’ ethicus als Etienne Vermeersch waren er grenzen. Zelfbeschikking stopt als de vrijheid van anderen in gevaar komt. Ook al schopte hij Vlaanderen een geweten als gevreesd snoeihard debater, wederzijds respect en solidariteit waren voor hem ongelooflijk belangrijk.

Wat velen niet weten is dat Etienne Vermeersch de mens maakbaarder maakte. Hij was een graag gehoord expert tijdens de vele debatten die plaatshadden tussen de jaren 1999 en 2003. Een paars-groene coalitie maakte eindelijk de opening om vele ethische dilemma’s te ontknopen en er een wetgevend kader voor te creëren.

Professor Vermeersch als voorzitter van het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek vertolkte de adviezen die door dit pluralistisch comité gegeven werden. Maar hij deed meer, hij gaf ook zijn persoonlijke mening. Hij had namelijk naar eigen zeggen ‘grondig nagedacht’ over de vele ethische vraagstukken. Hij slaagde erin ze te ontrafelen en een oplossing aan te reiken die elke toets doorstond.

De wet Medisch Begeleide Voortplanting, de wet op het wetenschappelijk onderzoek, zelfs de transgenderwet zouden niet zijn wat ze nu zijn zonder de input van Vermeersch.

Hij droomde van een wereld zonder genetische aandoeningen. In België is er zelfs een wettelijk kader dat dit bijna mogelijk maakt, dankzij professor Vermeersch.

Het wettelijk toelaten van therapeutisch kloneren, wat aanleiding gaf tot zwaar beladen discussies in de schoot van de Senaat, haalde het met dank aan zijn ethische overwegingen. Zo heeft hij van België een ‘ethisch paradijs’ gemaakt, zoals hij het zelf gniffelend zei.

Er is geen enkel land in de wereld waar zoveel ethische vraagstukken wettelijk gekaderd zijn. Dat wil zeggen dat er erg veel kan en mag, maar ook veel niet. Omdat er grenzen zijn aan de maakbaarheid, net zoals er grenzen zijn aan de zelfbeschikking.

Gelukkig voor De Maakbare Mens dacht Etienne Vermeersch ‘grondig na’ over de ethische vraagstukken van overmorgen. Als groot denker liep hij zijn tijd jaren vooruit. Het resultaat van dat denken ligt op de werktafels van velen.

We zullen zijn adviezen nog tientallen jaren gebruiken om verder te bouwen aan dat ‘ethisch paradijs’ van hem. Een wereld met maakbare mensen die begrippen als zelfontplooiing, keuzevrijheid, zelfbeschikking en solidariteit centraal zetten.

We zullen hem missen, de grote grondige denker, The Philosopher die door onze levens doolde en dat nog jarenlang zal blijven doen.

We kunnen hem daarvoor alleen nog heel dankbaar zijn en… zijn werk verderzetten. Want dàt zou hij gewild hebben. Daar hoefde hij zelfs niet grondig over na te denken.

Jacinta De Roeck

De Maakbare Mens