Medische beslissingen, enkel een kwestie van individuele zelfbeschikking? – Dag van De Maakbare Mens 2021

verslag door vrijwilliger Jan Matthys

Sprekers

Heidi Mertes | Professor medische ethiek UGent, Voorzitter De Maakbare Mens

Sigrid Sterckx | Hoogleraar Ethiek en Politieke en Sociale Filosofie Universiteit Gent, Stichtend lid Bioethics Institute Ghent

Tom Balthazar | Hoofddocent aan de UGent, specialisatie medisch en gezondheidsrecht.

Sigrid Sterckx: Zelfbeschikking is niet altijd een centraal begrip geweest in de gezondheidszorg, nu lijkt de slinger eerder doorgeslagen in de andere richting. Sommige mensen interpreteren dit als “ik moet krijgen wat ik vraag”, en verwachten dat de artsen automatisch instemmen.

Tom Balthazar: Patiëntenrechten hebben nog een lange weg te gaan, de wet is inmiddels 20 jaar oud en is aan verfijningen toe. Hij wordt ook niet in alle instellingen ten volle gerespecteerd. Maar er is inderdaad een evolutie richting de eisende consument. Een professionele toetsing is nog altijd wenselijk.

Betrokkenheid van de (ruime) familie

Sigrid Sterckx: Dit is vanuit ethisch standpunt zeker aan te moedigen. Maar praten met de familie impliceert niet dat zij hun toestemming moeten geven, en aanpassingen in die richting zijn dan ook niet gewenst. Vraag is ook of de verzorgenden daar altijd voldoende middelen toe hebben.

Tom Balthazar: De wet stelt dat de familie (of, ruimer, de “context” – nieuwe term om de meer complexe familiale situaties mee te nemen) wordt geraadpleegd als de betrokkene dat wenst. Dit is vaak een prachtige manier om verbondenheid te creëren, maar er wordt vaak te weinig tijd voor vrijgemaakt.

➡️ Verwittigingsplicht

We hebben het hier bv. over hiv besmettingen, genetische aandoeningen, edm.

Tom Balthazar: Dit is reeds lang een discussiepunt. Het is een lastig spanningsveld tussen het beroepsgeheim en het globaal vertrouwen in de gezondheidszorg. De orde van geneesheren raadt aan om de patiënt te overtuigen de partner in te lichten, informeren tegen de wil van de patiënt is gevaarlijk.

➡️ Wat in geval van abortusbeslissingen ?

De conclusie van twee recente masterproeven aan de UGent is dat we hier tekort schieten, dat de partner te veel buitenspel wordt geplaatst.

Sigrid Sterckx: We moeten vertrekken van de assumptie dat dit in een normale relationele context samen bespreekbaar moet zijn. Maar uit een bevraging bij gynaecologen blijkt dat er enkel met de partner wordt gesproken als hij meekomt, anders niet.

Tom Balthazar: Het dilemma stelt zich vooral bij vroege onderbreking van een ongewenste zwangerschap. Dat vrouwen door hun omgeving onder druk worden gezet is onaanvaardbaar, daarom geldt de regel dat de vrouw alleen wordt gezien. Er is ook een uitspraak van het Arbitragehof dat de vrouw alleen kan beslissen. Maar het is een feit dat onze hulpverlening hier niet goed op is georganiseerd. Na 12 weken zwangerschap gaat men ervan uit dat het perspectief verandert, en we het eerder hebben over een beslissing op het niveau van ouderschap.

Zorgverleners moeten de brokken lijmen die optreden na individuele beslissingen van patiënten

We hebben het over patiënten met een ongezonde levensstijl, antivaxers, edm.

Sigrid Sterckx: Opletten om niet te snel in clichés te vervallen – wat is een onverantwoorde keuze? In dergelijke gevallen gaat het bijna altijd over casussen van verslaving, en is dat een keuze of een ziekte?

Tom Balthazar: De hulpverleningsplicht staat niet ter discussie, maar dit weegt inderdaad zwaar op het zorgpersoneel.  Training naar een beter inzicht in de complexiteit van de situatie kan helpen.

Verplichting van vaccinatie in de zorg is voor Sigrid Sterckx een no-brainer, maar weigeraars moeten daarom niet per se ontslagen worden. Van de andere kant kan je een organisatie die geen alternatieven kan aanbieden ook niet verplichten die te creëren.

Tom Balthazar: Een wettelijke grondslag is zowel voor aanwerving als voor ontslag nodig, maar er is geen juridische reden waarom verplichte vaccinatie niet zou kunnen. Het gaat hier om een gerechtvaardigde discriminatie en privacy is hierbij niet de enige overweging.

Het aanwenden van de coronapas om twijfelaars naar vaccinatie te leiden is voor Sigrid Sterckx perfect aanvaardbaar.

Derde prik vs. eerst in ontwikkelingslanden vaccineren

Sigrid Sterckx: Dit speelt absoluut niet op individueel niveau, en moet meer globaal georganiseerd worden. We moeten eerder de vraag stellen waar de wetenschappelijke evidentie is voor een derde prik.

Dit is een verslag van een gesprek op de Dag van De Maakbare Mens ‘Ik of wij? De (a)sociale kant van medische vooruitgang‘ – 23/10/2021