Mee met het idee | Abortus en verantwoord ouderschap

Zwangerschapsafbreking beroert de gemoederen en de wetgever in ons land. Anders dan je misschien vermoedt, heeft België een laag abortuscijfer. Dat is niet zo vreemd: we leven in een rijk land, waar veel taboes op seksualiteit en voortplanting tot het verleden behoren. België is één van de absolute koplopers in de beschikbaarheid van anticonceptie. De meeste anticonceptiemiddelen zijn gratis voor vrouwen tot 25 jaar en voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming. België staat o.a. daarom op de derde plaats in de Contraception policy atlas Europe.

In België vinden jaarlijks 17 à 18 000 zwangerschapsafbrekingen plaats. Niet buitengewoon veel, als je weet dat in ons land ongeveer 3.500.000 vrouwen, in een vruchtbare levensfase, elke maand een cyclus doormaken en dus potentieel zwanger kunnen raken. België heeft, samen met landen als Nederland en Duitsland, één van de laagste abortuscijfers ter wereld.

Nood aan een taal om in te denken

Wat taboeonderwerpen gemeen hebben, is de beperkte woordenschat die we hebben om erover te spreken. De negatieve bijklank en het ongemak om erover te praten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En dat leidt dan weer tot stigma en de instandhouding van mythes. Laat ons eerst inzoomen op taalgebruik. Vaak spreekt men over ‘een abortus plegen’. Hoe zouden deze woorden in jouw oren klinken op het moment dat je zelf ongewild zwanger bent? Niet erg prettig, toch? ‘Plegen’ is een woord dat je meestal gebruikt in een misdaadcontext, wat een abortus meteen in hetzelfde licht plaatst en er een erg negatieve bijklank aan geeft. Dat is uiteraard een kwalijke zaak.

Als we neutrale woorden gebruiken, geeft dat ruimte om te denken over de keuzemogelijkheden als je geconfronteerd wordt met een ongeplande zwangerschap. Het geeft je de nodige tijd en ruimte om te komen tot een verantwoorde beslissing. 

Je komt bovendien in een vicieuze cirkel terecht. Als je geen neutrale en genuanceerde taal hebt, praat je er minder makkelijk over en dat versterkt dan weer taboe. Wat zijn dan wel woorden die het genuanceerd spreken over abortus mogelijk maken? Een zwangerschap kan ongepland, ongewild en/of ongewenst zijn. Je kan spreken over een abortus hebben; je kiest voor een zwangerschapsafbreking of je overweegt de zwangerschap af te breken. Als we neutrale woorden gebruiken, geeft dat ruimte om te denken over de keuzemogelijkheden die er zijn op het moment dat je geconfronteerd wordt met een ongeplande zwangerschap. Het geeft je de nodige tijd en ruimte om te komen tot een verantwoorde beslissing en dat is precies wat we nodig hebben. 

Voorzichtig met lijstjes

Iedereen met een baarmoeder kan ongewild zwanger worden en een abortus nodig hebben. Nog steeds leeft de misvatting dat het enkel onvoorzichtige, naïeve tienermeisjes of nalatige vrouwen treft. Maar de feiten geven een ander beeld. We zien in onze centra dat tienermeisjes (dus jonger dan 20) 7% uitmaken van de cliëntenpopulatie. Binnen die 7% is het merendeel overigens 18 of 19 jaar oud. De grote meerderheid (86%) zijn vrouwen tussen 20 en 40 jaar en die groep is op zichzelf opnieuw erg divers. We zien vrouwen uit alle rangen en standen. Op de abortus.be website vind je het resultaat van een campagne die duidelijk maakt dat een ongeplande zwangerschap echt iedereen kan overkomen. Afgaand op het publiek van de centra, is er maar één rode lijn te trekken: elke vrouw in de vruchtbare leeftijd die seksueel actief is, kan ongewild zwanger raken.

Afgaand op het publiek van de centra, is er maar één rode lijn te trekken: elke vrouw in de vruchtbare leeftijd die seksueel actief is, kan ongewild zwanger raken.

Niemand wil ongepland zwanger zijn en niemand wil een abortus nodig hebben. Maar als je ongewild zwanger bent, is het ongelooflijk belangrijk om een keuze te kunnen maken. De redenen voor een abortus zijn altijd veelzijdig en ingebed in het leven van de zwangere vrouw. Toch zijn er nog steeds mensen die een soort checklist in hun hoofd hebben van ‘goede of aanvaardbare redenen voor een zwangerschapsafbreking’. Men denkt dan vaak een zwangerschap na verkrachting of incest en medische indicaties zoals foetale afwijkingen. Maar een dergelijke simplistische kijk gaat volledig voorbij aan de complexiteit van het leven.

Wettelijk is de zwangere de enige die kan beslissen om een zwangerschap af te breken. Gelukkig zijn er meestal steunfiguren – een partner, vrienden of familie – die de zwangere kunnen ondersteunen bij het maken van een goede beslissing. De zwangere vrouw en de direct betrokkenen bij de zwangerschap kunnen immers het best hun eigen situatie overzien en beoordelen. Die inschatting miskennen, zou misplaatst, onprofessioneel en denigrerend zijn.

Verantwoord ouderschap kent vele vormen

Vroeger raakten mensen zwanger omdat ze geen of nauwelijks middelen of methodes hadden om hun vruchtbaarheid te beperken. Zaken waren zoals ze waren. Kinderen kwamen ter wereld – gewenst of ongewenst – en al dan niet in een gunstige omgeving. Vandaag zijn er gelukkig wel manieren om onze vruchtbaarheid te controleren. We kunnen en mogen nadenken over de vraag of we al dan niet kinderen willen; én als we ze willen, kunnen we aan gezinsplanning doen.

Een kind op de wereld zetten is waarschijnlijk één van de belangrijkste beslissingen in het leven. Iedereen heeft ideeën over wat een kind nodig heeft, hoe we een veilige thuis kunnen scheppen en wat er nodig is om goed voor kinderen te kunnen zorgen. Dat noemen we verantwoord ouderschap. Natuurlijk heb je niet alles onder controle en omstandigheden moeten niet perfect zijn, maar in grote lijnen willen de meeste mensen wel het dat de basisvoorwaarden in orde zijn op het moment dat ze kiezen voor het ouderschap. Dat is gezond risicomanagement!

Verantwoord ouderschap en het recht op een zwangerschapsafbreking zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het eerste kan niet bestaan zonder het tweede.

Verantwoord ouderschap kan vele vormen aannemen. Mensen denken wel eens dat wie een abortus vraagt, kinderen niet belangrijk vindt. Het tegendeel is waar. Zwangerschappen worden afgebroken omdat mensen kinderen zo ongelooflijk belangrijk vinden. Kiezen voor een zwangerschapsafbreking op een moment in je leven dat je geen kind wil of dat je het onverantwoord vindt om een kind op de wereld te zetten, is één van de vele vormen van verantwoord ouderschap. Verantwoord ouderschap en het recht op een zwangerschapsafbreking zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het eerste kan niet bestaan zonder het tweede.