Recensie ‘Ons creatieve brein’

door Merel Lefevere

Na het grote succes van ‘Wij zijn ons brein’ focust de Nederlandse hersenonderzoeker Dick Swaab in ‘Ons creatieve brein’ op wat ons menselijk maakt en hoe wij het resultaat zijn van de wisselwerking tussen onze hersenen en de omgeving.  Het boek belooft een interessante ontdekkingsreis in ons brein naar kunst, muziek, hersenziekten, religie, spiritualiteit en andere uitingen van onze creativiteit.

Helaas lost het boek mijn verwachtingen niet in. Een grondig gegidste reis door ons meest mysterieuze orgaan blijkt niets meer dan een snelle tour waarbij je net de kans krijgt om een foto te nemen van de meest toeristische trekpleisters.  Het boek bestaat uit een eindeloze reeks van korte hoofdstukjes over heel uiteenlopende onderwerpen zoals grotkunst, synesthesie, homofobie, beroepskeuze, geestesziekten en muziektherapie. Net wanneer het interessant wordt, en er allerlei vragen in je opkomen, is Swaab alweer onderweg naar de volgende stopplaats. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat het boek een opeenvolging is van abstracts van wetenschappelijke artikels, afgewisseld met persoonlijke anekdotes.

Het boek is rijkelijk geïllustreerd, maar er wordt weinig kritisch naar de mooie plaatjes van hersenscans gekeken. Voor alternatieve interpretaties is geen ruimte. Swaab ziet wat hij wil zien: dat alles bepaald wordt door ons brein. We hebben geen vrije wil, ook niet om te kiezen hoe schoonheid wordt ervaren.

Over die vrije wil is Swaab wat ambigu. In het korte stukje, want hij had het al uitgebreid over vrije wil in Wij zijn ons brein, herhaalt hij dat we delinquenten op de juiste manier moeten straffen. Maar hoe het gebrek aan vrije wil en verantwoordelijkheid verzoenbaar zijn, blijft een raadsel. Als filosofe bleef ik  -of moet ik zeggen mijn brein-  op mijn honger zitten.

En toch heb ik het boek graag gelezen. Net zoals je een land onmogelijk ten volle kan ontdekken in een reis, kan je ook de hersenen niet doorgronden in een boek. Swaab doet een verdienstelijke poging om een totaalbeeld te geven van ons meest fascinerende orgaan, het orgaan dat ons tot mensen maakt, of dat nu gedetermineerd is of niet.

Titel: Ons creatieve brein
Auteur: Dick Swaab
Boekinfo: Atlas Contact
ISBN 9789045030579
Verschijningsdatum: 2016
Recensent: Merel Lefevere
Beoordeling: