Recensie ‘De winst van het werkgeheugen’

Door Ellen Steegen

Boeken over onze hersenen zijn tegenwoordig hot. Denk maar aan het alomtegenwoordige en veelbesproken Wij zijn ons brein van neurobioloog Dick Swaab. Onze hersenen kregen zelfs hun eigen jaar: 2014 werd uitgeroepen tot ‘jaar van het brein’. In het vaarwater van de opkomst van deze aandacht, kunnen we ook De winst van het werkgeheugen van echtpaar Tracy en Ross Alloway plaatsen.

Maar laten we beginnen bij het begin, en dat is ‘terminologie’. Want, het begrip werkgeheugen klinkt voor de meesten onder ons waarschijnlijk nog wat stoffig en die laatste anatomielessen zijn al een tijdje geleden. Tenminste, daar anticipeerde het echtpaar Alloway op. En geef ze eens ongelijk. Een korte, pragmatische omschrijving: ons werkgeheugen houdt zich bezig met de bewuste verwerking van informatie. Volgens het echtpaar Alloway kunnen we ons werkgeheugen het best vergelijken met een dirigent: iemand die orde schept in de kakafonie. Door middel van ons werkgeheugen beslissen we waaraan we aandacht geven. Zonder ons werkgeheugen zouden we verdrinken in een bombardement aan – vaak irrelevante – informatie. Daarnaast houdt ons werkgeheugen informatie vast, zodat we iets met deze informatie kunnen doen. Zoals bv. sommen oplossen. Ons werkgeheugen doet ons die zak chips wegleggen omdat er toch een paar kilootjes af mogen, door het langetermijndoel van een strak lijf voorop te stellen en niet te opteren voor de snelle behoeftebevrediging. Verder is ons werkgeheugen onontbeerlijk om beslissingen te nemen: topatleten hebben doorgaans een uitstekend werkgeheugen. Een Fellaini moet in een mum van tijd beslissen of hij nu zelf de bal in doel gaat koppen, of een mooie pass gaat geven naar een ploegmaat. Die beslissing zou niet mogelijk zijn zonder zijn werkgeheugen.

Voor de zwartkijkers onder ons: ons werkgeheugen is geen statisch gegeven dat we meekrijgen van Moeder Natuur en waar we ons bij neer dienen te leggen. De Alloways vergelijken ons werkgeheugen met een elastiekje: sommige elastiekjes zijn klein, andere zijn groot, maar in elk elastiekje zit er rek. Allerlei beslissingen en handelingen in ons leven hebben een invloed op de werking van ons werkgeheugen. Zo scoren mannen lager op een werkgeheugentaak als ze zonet gepraat hebben met een mooie vrouw. Verder blijkt er uit wetenschappelijk onderzoek verrassend dat de geur rozemarijn je werkgeheugen ook beter doet presteren. Zelfs je status op Facebook aanpassen is goed voor je werkgeheugen: het is een cognitief veeleisende taak die veel van je werkgeheugen vergt en de rek op je werkgeheugenelastiekje doet toenemen. Ook voedsel heeft een invloed op je werkgeheugen, flavonoïdenhoudend voedsel zoals bv. bessen, kruiden en pure chocolade zijn fantastisch voor je werkgeheugen. Wandelen in de natuur is ook bevorderend voor je werkgeheugen, net als doedelen tijdens vergaderingen. Ten slotte is een opgeruimde omgeving ook een zegen voor je werkgeheugen: op die manier leidt rommel je niet af van de essentiële op te nemen informatie. Vandaar dat de Alloways ook een lans breken voor een rustige werkomgeving: open landschapsbureaus zijn niet bevorderlijk voor het werkgeheugen door de constante stroom aan indrukken die je moet verwerken (mensen die telefoneren, bezoekers, getyp, …).

Verder wordt er in De winst van het werkgeheugen ingegaan op trucjes om je werkgeheugen te verbeteren. Het zogenaamde “bootstrapping” wordt toegepast door de groten: zij die bv. 54 kaartspelen uit hun hoofd geleerd hebben. De truc bestaat erin verbale en visuele informatie aan elkaar te koppelen. Op die manier worden zowel werkgeheugen als langetermijngeheugen ingeschakeld en kun je informatie dus veel langer onthouden. Concreet kan dit betekenen dat je elke kaart in het kaartspel linkt aan een personage dat je zelf kiest. Je neemt de personages mee op een imaginaire wandeltocht en je kunt zo de volgorde van de kaartspelen onthouden. Een andere techniek is “chunking”: informatie clusteren om zo makkelijker te onthouden. Schaakgrootmeesters onthouden niet de individuele plaats van elk stuk, maar de onderlinge relaties. Ze hebben hele schaakpartijen gememoriseerd en kunnen zo uit hun langetermijngeheugen putten om een partij te spelen. Sleutel van schaaksucces is dus oefenen, oefenen en oefenen. Nog een belangrijke tip van de Alloways: om je werkgeheugen optimaal te gebruiken bij het oplossen van een probleem, moet je vertrekken bij de oplossing en dan telkens een stap teruggaan om te kijken welke weg leidt tot die oplossing.

Als je de kaft bekijkt, wordt het boek voornamelijk gepresenteerd als een handleiding om je eigen werkgeheugen een duwtje in te rug te geven. Met die veronderstelling begon ik dan ook aan deze kluif van bijna vierhonderd pagina’s. Vierhonderd pagina’s verder bleef er niet veel meer heel van deze veronderstelling. Toegegeven, de auteurs halen het onderste uit de kan om zo veel mogelijk wetenschappelijke taal te bannen en blinken uit in heldere, concrete taal. Maar het is zeker geen oefenboek om je werkgeheugen te optimaliseren. De winst van het werkgeheugen kun je dan ook best lezen als een soort fanboek voor het werkgeheugen, vol interessante faits divers waarmee je je vrienden op een feestje prachtig kunt entertainen.
En laat dit boek voor eens en voor altijd de aanleiding zijn om die zak chips te laten staan…

Titel: De winst van het werkgeheugen
Auteur: Tracy & Ross Alloway
Boekinfo: Uitgeverij Nieuwezijds
ISBN 9789057123566
Verschijningsdatum: 2014
Recensent: Ellen Steegen