Boekrecensie: ‘DNA’ – Lieven Scheire

Hoe de menselijke genetica ook jouw leven zal veranderen

Door Camille Blanckaert

Titel: DNA. Hoe de menselijke genetica ook jouw leven zal veranderen
Auteur: Lieven Scheire
Boekinfo: borgerhoff-lamberigts.be
Verschijningsdatum: november 2019
ISBN 9789463931069
Recensent: Camille Blanckaert
Beoordeling:

DNA, het perfecte excuus

Lieven Scheire schreef een boek over DNA. DNA of hetgeen waar te pas en (vooral) te onpas graag al eens naar verwezen wordt wanneer we het hebben over de meest onhebbelijke karaktertrekken van onze naasten; of het perfecte excuus waarom je niet wilt proeven van die experimentele tajine met koriander van je huisgenoot of van de rokkenjager die zichzelf schouderophalend wijsmaakt dat het in de genen zit. Verder is het een geliefd onderwerp waar de gekste al dan niet dystopische toepassingen over worden gefantaseerd op menig familiefeest of Netflixserie.
In zijn boek DNA legt Scheire uit dat we al meer kunnen dan je zou denken, maar dat we er nog minder over weten dat je eigenlijk denkt.

Vier hoofdstukken

Het boek is verdeeld over vier hoofdstukken. Eerst legt Scheire zich toe op de vraag wat DNA nu eigenlijk is en gebruikt hij deze (al dan niet) nieuwe kennis om de lezer verder te doen nadenken over de ethische vraagstukken die ze met zich meebrengt. In het tweede deel is er de focus op maatschappelijke vragen van toegang tot DNA-profielen voor misdaadbestrijding tot de toekomst van de smakelijke combinatie van DNA en haute cuisine. In het derde hoofdstuk wordt er hoofdzakelijk nagedacht over pre-implantatie genetische diagnostiek. Tenslotte eindigt het boek met het uit de doeken doen van de CRISPR-techniek en hoe dit de deur op een kier zet voor een nieuwe mensensoort, namelijk de soort die bewust sleutelt aan zichzelf.

Helder en humor

Het eerste hoofdstuk geeft mooi voorbeeld van Scheire’s gave om de dingen helder en met een goede dosis humor uit te leggen. Hij gebruikt herkenbare voorbeelden, zodat iedereen vanop elk niveau makkelijk kan volgen. Het is zo luchtig en vlot geschreven dat je er naar mijn mening zelfs uit kan voorlezen (pas op: mijn publiek was wel al volwassen). En ook al ligt de focus in het eerste hoofdstuk vooral op het uit de doeken doen van (de geschiedenis) van DNA, toch slaagt Scheire er in de lezer op te roepen kritisch te zijn en vooral te denken voor zichzelf. Het vernoemen van Rosalind Franklin – de vergeten wetenschapster die mee aan de wieg stond van het ontrafelen van de structuur van DNA – is daar een mooi voorbeeld van.

Ethische vragen

Vanaf het tweede hoofdstuk word je als lezer constant verplicht om stil te staan bij de ethische vragen rond dit onderwerp. Dat hij ons verplicht mag je ook letterlijk nemen; in plaats van de vragen te verweven in zijn tekst, kiest hij ervoor om de vragen rechtstreeks aan de lezer te stellen. De vragen als ‘Mag de overheid een databank aanleggen van het DNA van de bevolking?’ en ‘Moeten we baby’s testen voor antisociaal gedrag?’ staan bovendien steeds over een volledige pagina gedrukt zodat je ze makkelijk terug vindt.

Geen antwoorden, wel argumenten

Wat echt super is aan dit boek, is dat het je meeneemt op een zoektocht naar antwoorden zonder te alluderen dat het alle wijsheid in pacht heeft. Ook wordt nooit een pasklaar antwoord geleverd. Scheire helpt je in je denkproces wel door je steeds pro- en contra-argumenten aan te reiken of door te verwijzen naar de mogelijke gevolgen van onze keuzes. Je hebt steeds de kans om voor jezelf uit te maken welke verantwoordelijkheden deze kennis met zich meebrengen.
Wat Scheire enorm siert is dat hij niet vanuit de rol van de expert tot de lezer spreekt, maar doorheen het boek zelf meegaat op die zoektocht als iemand die het zelf ook niet allemaal weet. Alle onderzoek rond DNA is nog zo nieuw en evolueert zo snel, dat we er op ethisch vlak een beetje achteraan hollen.

Uitnodiging om na te denken

Het boek eindigt met de vraag of en op welke manier we onszelf bewust willen aanpassen.  Want wie willen we eigenlijk zijn?
Ook deze vraag laat Scheire open. Dit boek geeft geen antwoorden, maar is eerder een uitnodiging om na te denken. Hij verwoordt dit zelf heel mooi in zijn nawoord:

Misschien ben je ongerust geworden van dit boek. Dat was de bedoeling. We zijn niet ongerust genoeg over menselijke genetica. Waarmee ik bedoel: we zijn er als maatschappij niet genoeg mee bezig. De technologie haalt ons in waar we bij staan.”

En daar is hij zeker in geslaagd.