Recensie ‘Ethische keuzes voor de toekomst’

Door Thaïsa Van Bogaert

Het boek Ethische keuzes voor de toekomst, geschreven door Robert Cliquet en Dragana Avramo, is een Nederlandse synthese gebaseerd op het Engelstalig wetenschappelijk boek Evolution Science and Ethics in the Third Millennium. Challenges and Choices for Humankind.
De doelgroep die de auteurs voor ogen hebben is zeer ruim, gaande van beleidsmakers, onderzoekers tot de algemene lezer die geïnteresseerd is in de langetermijntoekomst van de mensheid en onze planeet.

Het boek gebruikt als insteek de snelle maar tegelijkertijd ook fundamentele veranderingen in onze samenleving. Onze wereld wordt vandaag geconfronteerd met technologische revoluties, massamigratie, klimaatproblemen, overbevolking, conflicterende ideologieën, morele onzekerheden … wat zorgt voor veel onrust wereldwijd. Deze onrust wordt nog eens versterkt door de verschillende morele kaders die gehanteerd worden door mensen over de hele wereld waardoor een constructieve dialoog, maar ook het bedenken van oplossingen op lange termijn, in een patstelling terecht komen. Om dit te doorbreken wil men een universele ethiek met een algemeen draagvlak en een objectieve fundering uitbouwen.

Omwille van de sterke ontwikkelingen binnen de sociale biologie en de link die van hieruit gelegd wordt met de evolutionaire sociale verhoudingen binnen een samenleving wordt de vraag naar een op biologie gefundeerd kader steeds groter; het is dan ook op deze vraag dat de auteurs een argumentatief antwoord formuleren. Dit doen ze aan de hand van een uitvoerige bespreking van de historische evolutie binnen de moraal.
Deze evolutie begint bij ethische richtlijnen die worden uitgetekend door de religie, historisch gezien valt dit samen met de overgang en de groei naar een agrarische samenleving waarbij de in-group steeds groter wordt en niet louter meer familiaal verbonden is. De religieuze ethiek zal lang standhouden, tot het moment dat er verschillende interpretaties binnen de religie plaatsvinden als zowel een confrontatie met andere religies waardoor men genoodzaakt wordt een andere fundering te voorzien, een waar iedereen zich kan in terugvinden. Deze fundering wordt gevormd vanuit de seculiere invalshoek, en wordt onderverdeeld in verschillende strekkingen die veelal groeien vanuit de politieke filosofie. In het boek argumenteren zij zeer systematisch waarom de voorgaande ethische richtlijnen tekort schieten, er is geen ethisch draagvlak meer voor de hedendaagse problematiek. Het is deze lacune die de auteurs willen opvullen met een op biologie gebaseerde, universele ethiek. De auteurs zijn ervan overtuigd dat bepaalde ethische standpunten en ideeën of memes, zoals zij het verwoorden, gegrift zitten in onze genen.

Inhoudelijk is het boek zeer behapbaar met uitzondering van sommige passages waarin de auteurs soms verstrikt raken in het vakjargon. Desondanks biedt het boek een mooi overzicht van de natuurwetenschappelijke bevindingen van moraal, wordt zowel het religieus moreel referentiekader uitgewerkt als de uitdagingen binnen de wereldlijke ideologieën. Ik zou het boek durven aanraden als oriëntatieliteratuur wanneer men zich wil verdiepen in mondiale problemen, het schept een mooi referentiekader dat kan dienen als kapstok wanneer men hierna andere, misschien zelfs meer specifieke literatuur raadpleegt.

De auteurs pogen om op een zeer gestructureerde manier een hele hoop informatie weer te geven, dit resulteert in een enorm lange inhoudsopgave met ontzettend veel titels en tussentitels. Enerzijds is zo’n vergaande structuur handig omdat het de mogelijkheid biedt om op eigen tempo te lezen. Anderzijds zorgt het ook wel voor overzichtsverlies en lijkt er heel veel op je af te komen wanneer je het boek net openslaat. De vergaande structuur wordt ook doorheen het boek aangehouden, het bestaat namelijk uit zeer veel korte alinea’s met heel veel witregels tussen waardoor je soms het gevoel hebt dat je op je honger blijft zitten. Jammer genoeg heb ik wel moeten vaststellen dat er een aantal vreemde zinsconstructies werden gevormd, waarschijnlijk te wijten aan het regelmatig herschrijven van de tekst.

Desondanks raad ik het boek aan, het biedt een goede basis wanneer je je wilt verdiepen in de hedendaagse morele onzekerheden.

Titel: Ethische keuzes voor de toekomst
Auteur: Robert Cliquet, Dragana Avramov
Boekinfo: uitgeverij Aspekt
Verschijningsdatum: oktober 2019
ISBN 9789463387538
Recensent: Thaïsa Van Bogaert
Beoordeling: