Boekrecensie ‘Het nieuwe puberbrein binnenstebuiten’

Wat beweegt jongeren en hoe krijg je ze in beweging?

Door Frank D’Hanis

Je kan bijna geen krant meer openslaan zonder te struikelen over verhalen waarin pubers de klimaatopwarming, één van de grootste maatschappelijke problemen van deze tijd, proberen op te lossen. Het lijkt wel alsof pubers vergeleken met vroeger veel sneller volwassen zijn, en ze ook veel sneller bereid zijn om een boel verantwoordelijkheid te dragen.

10 jaar na Puberbrein binnenstebuiten verschijnt van dezelfde auteurs Het nieuwe puberbrein binnenstebuiten, een geüpdatete versie met de laatste cijfers en aandacht voor risicofactoren waarmee hedendaagse pubers te maken kunnen hebben: stress en slaap. Deze versie vertrekt vanuit de simpele vaststelling dat de maatschappij dan wel veranderd is, maar het brein van pubers niet. De schrijvers roepen daarom ook op om voorzichtig te zijn en pubers vooral niet te overschatten.

Dit boek over het brein van pubers is een keertje niet geschreven door neurowetenschappers of psychologen, maar door een duo communicatieadviseurs die een bureau runnen dat zich richt op jongerencommunicatie. Dat maakt dat de titel van het boek een beetje misleidend kan zijn; er is inderdaad een hoofdstukje over het brein, maar dit boek wil in het algemeen meer adviseren dan verklaren. De auteurs lopen met de lezer doorheen de verschillende omgevingen waarin pubers zich bevinden, van de thuisomgeving tot de school en de weekendjob, en proberen de verschillende belanghebbenden in hun omgang met jongeren zoveel mogelijk praktische hints te geven.

Op dat praktische vlak is het boek geslaagd, ik heb zelden een boek gelezen dat meer praktisch en concreet tips geeft over de omgang met jongeren, het leest bijna als een zelfhulpboek. Dat wil echter niet zeggen dat er geen enkel theoretisch inzicht in zit: het hoofdstuk over de hersenen gaat summier maar onderbouwd in op de link tussen de biologische opmaak van jonge hersenen en de emotionele en cognitieve capaciteiten die daarbij horen. Een basisinzicht van meer theoretische aard dat ook doorheen het boek terugkomt is dat jongeren tot zo rond hun 25e levensjaar nog niet altijd zo goed gebruik kunnen maken van hun frontale kwab, waardoor ze het wel eens aan impulscontrole ontbreekt.

Voortschrijdend wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat dit gebrek aan controle niet zo dramatisch is als we vroeger dachten, en dat verklaart waarom jongeren bij momenten ook zeer veel verantwoordelijkheidszin aan de dag kunnen leggen, zoals we zien in de explosie van maatschappelijk bewustzijn de afgelopen maanden. De onvolgroeidheid van de frontaalkwab voorspelt echter wel dat deze zelfbeheersing onevenwichtig zal zijn. Jongeren kunnen extreem veel verantwoordelijkheid tonen op het werk en toch ook de luierik uithangen op school en thuis.

Tel bij de onafgewerkte staat van de prefrontale kwab van pubers nog een overactief beloningscentrum in de hersenen op en dat uurtje extra Fortnite spelen in plaats van vroeger te gaan slapen als er een examen is, wordt onweerstaanbaar. Jongeren kunnen nu eenmaal nog niet zo goed de lange-termijngevolgen van hun daden inzien, en we mogen niet verwachten dat ze dit wel kunnen. De auteurs van het boek roepen dan ook op om hen goed te begeleiden.

Ook erg interessant in het boek is het inzicht dat al de zaken die leerkrachten, ouders en andere begeleiders van pubers vaak als vervelend ervaren een belangrijke functie hebben. Als een puber nooit aangezet zou worden tot het nemen van meer risico door een actief beloningscentrum en een tekort aan inzicht in de gevaren en gevolgen op lange termijn bleef ze misschien gewoon thuis bij haar ouders zitten. De ontwikkelingen in het brein van pubers zorgen ervoor dat de kleine triade van kind, papa en mama oneindig veel groter wordt en dat het kind zich in een breed uitgestrekte sociale wereld gaat begeven waarin het oordeel van zijn peers ontzettend belangrijk is.

Jammer dat er niet iets meer redactiewerk in het boek is gestopt, er staan net iets te veel type- en lay-outfoutjes in om ze niet als storend te ervaren, maar dat wordt in een volgende druk vast en zeker opgelost. De concrete checklists met hints voor ouders, leerkrachten en andere opvoeders maken dat dit boek zeker de moeite waard is voor al wie op zoek is naar inspiratie en een positieve insteek in de omgang met deze uitdagende groep. Daarbovenop zijn vooral de tips voor thema’s die erg moeilijk zijn en waarmee zeer veel ouders en leerkracht worstelen, zoals het gebruik van media en het kiezen van een juiste studie, erg waardevol.

Titel: Het nieuwe puberbrein binnenstebuiten. Wat beweegt jongeren en hoe krijg je ze in beweging?
Auteur: Huub Nelis, Yvonne van Sark
Boekinfo: www.kosmosuitgevers.nl
Verschijningsdatum: eind januari 2019
ISBN 9789021568911
Recensent: Frank D’Hanis
Beoordeling: