Levensbeschouwing en orgaandonatie

Overal ter wereld kennen mensen situaties of ziektes waarbij een orgaantransplantatie nodig is. Er zijn echter verschillende visies op orgaandonatie. Culturele en religieuze achtergrond spelen vaak een rol.

Bij een standpunt over orgaandonatie, wordt vaak een afweging gemaakt tussen

• respect voor het lichaam en lichamelijke integriteit en
• het belang van naastenliefde en behulpzaamheid.

Zonder volledig te kunnen zijn, geven we enkele standpunten mee. We baseren ons deels op info van de Nederlandse Transplantatie Stichting.

Vrijzinnig-humanisme

Een vrijzinnig-humanist gelooft niet in God of hiernamaals. Bedenkingen rond de integriteit van het dode lichaam en wedergeboorte zijn dus niet van toepassing.
Zelfbeschikkingsrecht is belangrijk. De beslissing ligt steeds bij de persoon zelf.

Het lichaam heeft na de dood geen nut meer voor persoon zelf, dus wordt orgaandonatie positief bekeken.
Waarden als rechtvaardigheid en solidariteit spelen een rol. Waarom zou men organen waar men zelf niets meer aan heeft, meenemen in het graf als men er anderen mee kan redden?

De positieve houding tegenover onderzoek versterkt het standpunt. De transplantatiegeneeskunde is een succesverhaal binnen de medische wetenschap.

Katholicisme

Het katholieke leergezag is positief over orgaandonatie. De katholieke ethiek benadrukt dat orgaandonatie een goede en vrijwillige daad uit altruïsme is. Een daad zonder eigenbelang maar volledig gericht op de ander.
Orgaandonatie is echter nooit een plicht.

Soms is er een verschil tussen de opvatting van het officiële leergezag en de religieuze professionals.

Protestantisme

De afweging om organen te doneren is een persoonlijke kwestie.
Tégen orgaandonatie spreekt de bijbelse waarde van integriteit van het menselijk lichaam. De bijbelse waarde van naastenliefde pleit dan weer voor orgaandonatie.

Orgaandonatie is aan te bevelen, maar geen verplichting.
Over het algemeen deelt men het standpunt dat het ontbreken van organen de wederopstanding niet in de weg staat. Dit blijft echter wel een discussiepunt.

Jodendom

De orthodoxe stroming denkt anders over orgaandonatie dan de liberale stroming.

• De liberale stroming stelt de zorg voor het leven boven de eer van het dode lichaam.
• In de orthodoxe stroming mag er juist geen inbreuk zijn op de integriteit van het lichaam, dat als aards omhulsel geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis.
  
  Het doodscriterium is belangrijk. Hersendood alleen is onvoldoende. Volgens de halacha zijn verschillende symptomen tezamen nodig om te zeggen dat iemand overleden is.

Islam

Binnen de verschillende richtingen neemt men een steeds positievere houding aan tegenover orgaandonatie. Overwegend vindt men het toelaatbaar. Dat is gebaseerd op de regel ‘nood breekt wet‘ en het principe van naastenliefde.

Een argument voor orgaandonatie komt uit het begrip Maslaha (het maatschappelijk belang). Een daad acceptabel en aanbevolen als die bijdrage levert aan het maatschappelijk belang. Het doneren van een orgaan kan leiden tot een betere maatschappij, tot betere sociale verhoudingen en tot een betere mensheid.

Sommige autoriteiten wijzen orgaandonatie na de dood af omdat het lichaam dan aan God toebehoort en niet geschonden mag worden.

De vraag wat islam zegt over orgaandonatie is voorgelegd aan verschillende geleerden. Op basis van de Koran en de Hadith doen zij de uitspraak dat orgaandonatie is toegestaan.

Het redden van een leven is belangrijk in de Islam. In Surah Al-Maidah, vers 32 zegt Allah: ‘En voor hem, die iemand het leven schenkt, is het alsof hij aan het gehele mensdom het leven heeft geschonken.’

In Surah Al-Baqarah, vers 173 zegt Allah: ‘Hij heeft je slechts het gestorvene, het bloed, het varkensvlees en datgene, waarover een andere naam, dan die van Allah is uitgeroepen, verboden. Maar hij, die gedwongen is en dit niet wenst en geen overtreder is, op hem rust geen zonde. Want Allah is Vergevingsgezind, Genadevol.’

Uit dit vers komen 2 stelregels voort: ‘nood breekt wet’ en ‘het kiezen tussen het minste van 2 kwaden’. Deze stelregels staven het toestaan van orgaandonatie in de Islam.
De waarde van het menselijk leven is een ‘noodzaak’. Dit overtreft het verbod op het schaden van het menselijk lichaam.

Boeddhisme

Volgens het boeddhisme is het menselijk lichaam een onverbrekelijk geheel van lichaam(sdelen) en geest. De dood is het geleidelijk natuurlijk verval van de eenheid ‘geest-lichaam’.
Het vaststellen van de hersendood druist in tegen deze opvatting. Orgaanuitname zou het lichaam onteren.

Toch zijn ook binnen het Boeddhisme argumenten voor orgaandonatie te vinden. Zo is de noodzaak om medeleven te tonen in het Boeddhisme een belangrijke deugd.

Hindoeïsme

Met verschillende argumenten en interpretaties kan je concluderen dat orgaandonatie vanuit Hindoeistisch perspectief is toegestaan.

Het geloven in karma en wedergeboorte (de oorzaak en het effect) zijn belangrijk in het Hindoeïsme. Als Hindoe geloof je dat de ziel onsterfelijk is, terwijl het lichaam vergankelijk is. Het is een gift van God om als mens geboren te worden. Het redden van een leven is een belangrijk element in het Hindoeïsme.

Veel gebeden eindigen met ‘Loka Samastha Sukino Bhavathu’, laat alle levende wezens in de wereld gelukkig zijn’. Hindoes moeten er alles aan doen om het lijden van anderen te verhelpen. Een orgaan afstaan om het leven van iemand anders te redden, is een edele handeling en past binnen het Hindoeïsme.

In de lijst van de verplichtingen aan de gemeenschap is in Hindoegeschriften als het derde punt ‘dana’ opgenomen, een schenking. Dit is een belangrijke aanwijzing om een orgaan te doneren.

Shintoïsme

In het shintoïsme stuit het wegnemen van organen uit het stoffelijk overschot op bezwaren, omdat dit het lichaam van de gestorvene onteert. Een intact lichaam (gotai) garandeert de hergeboorte van de ziel.
Ook is men bezorgd of wel alle sporen van leven zijn verdwenen uit een lichaam dat is doodverklaard met een techniek die alleen hersenactiviteiten meet.

Jehova’s getuigen

De Bijbel laat zich niet rechtstreeks uit over orgaantransplantatie. Beslissingen over transplantatie van weefsel of organen kunnen daarom door individuele Getuigen worden genomen.

Als Getuige kan orgaantransplantatie aanvaardbaar zijn. Voorwaarde hierbij is dat tijdens de operatie geen (donor)bloed wordt gebruikt.

Met dank aan de Nederlandse Transplantatie Stichting: www.donorvoorlichting.nl