Wat zegt de wet erover?

Sinds 1986 heeft België de wet betreffende orgaandonatie en transplantatie. Volgens de wet is elke overleden Belg een kandidaat orgaandonor.

Het opting-outprincipe

De Belgische wet gaat ervan uit dat iedereen kandidaat donor is. Men noemt het ook wel een systeem van veronderstelde toestemming of een opting out systeem: iedereen is verondersteld donor te zijn. Wie zich wil verzetten moet actie ondernemen.

Wie geen organen wil doneren, moet dit registreren. Dat kan op 3 manieren:

• bij de dienst burgerzaken van zijn woonplaats.
  Wie dat wil, kan thuis al eenvoudig dit formulier invullen. Wie het formulier niet op zak heeft, ontvangt een exemplaar op de dienst burgerzaken.
• Online registreren kan via het online gezondheidsportaal ‘Mijn gezondheid’ . Dan hoef je niet langs te gaan in het gemeentehuis. Voor de online registratie heb je een id-kaartlezer of een itsme-account nodig.
• bij je huisarts

Hoe je ook registreert, hou in elk geval je identiteitskaart bij de hand.

Wie wel organen wil doneren, kan die wens op dezelfde manier registreren.
Hoezo registreren? Iedereen is volgens de wet toch automatisch donor?
Dat klopt. Toch kan een registratie heel handig zijn, en je familie op een moeilijk moment wat ontlasten. Wie absoluut zeker wil zijn dat zijn of haar wens rond orgaandonatie wordt nageleefd, kan die wens best laten registreren.

Stel: iemand sterft en zou organen kunnen doneren.  Een transplantatiecoördinator kijkt eerst na of die persoon zijn of haar wens heeft geregistreerd.
Bij registratie van een weigering of van expliciete toestemming wordt die gerespecteerd.

Is er geen registratie? Dan vraagt men aan de nabestaanden wat de persoon zou hebben gewenst. Misschien hebben ze er ooit over gepraat of heeft de overledene zijn wens op een andere manier kenbaar gemaakt, bijvoorbeeld met een kaartje of zelfgeschreven brief.

België heeft (anno 2022) 26.6 donors per miljoen inwoners, Nederland en Duitsland ongeveer de helft. Ons land doet het dus erg goed. Dat is deels te danken aan het opting-out systeem.
In landen met een opting-in systeem moet wie wil donoren zich actief registreren. Daar stopt het verhaal als er geen registratie is. Bij ons niet. Bij ons is er dan ruimte voor een gesprek met de nabestaanden.

Orgaanhandel is verboden

De wet verbiedt orgaanhandel. Orgaandonatie moet onbaatzuchtig zijn. Dat betekent dat niemand handel mag drijven met organen of daar geld mag aan verdienen.
Alle organen die in ons land worden gedoneerd, zijn afkomstig uit erkende ziekenhuizen waar donors of hun nabestaanden geen geld ontvangen voor hun donatie. De ontvanger van een donororgaan hoeft er op zijn beurt niet voor te betalen.

Een orgaan te koop aanbieden is wettelijk verboden en praktisch onmogelijk. Alle organen die voor transplantatie gebruikt worden, zijn afkomstig van het internationale samenwerkingsverband Eurotransplant. Een persoon of organisatie kan niet op eigen houtje organen toevoegen aan het systeem en zich daarmee te verrijken.   

In sommige andere landen bestaat orgaanhandel wel en de verdeling van organen verloopt er niet altijd eerlijk. Het is belangrijk te weten dat de Belgische wet dit uitdrukkelijk verbiedt.

Respect voor het lichaam van de donor

Orgaandonatie moet gebeuren met respect voor het lichaam van de overledene en voor de nabestaanden. Organen wegnemen gebeurt met dezelfde sereniteit en zorg als een andere operatie. Na het wegnemen van de organen wordt het lichaam gehecht.

Het lichaam kan worden opgebaard en begroet door de familie en vrienden. Het afscheid verloopt volledig volgens de wens van de overledene en de nabestaanden.

Orgaandonatie gebeurt anoniem

De wet stelt dat orgaandonatie anoniem moet zijn. De nabestaanden van de donor weten niet wie de organen heeft gekregen. De ontvanger weet niet van wie zijn nieuwe orgaan afkomstig is.

De belangrijkste reden voor deze anonimiteit is problemen tussen de nabestaanden van de donor en de ontvanger te vermijden. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat de nabestaanden van de donor contact wensen, maar de ontvanger niet. Of omgekeerd.

Het is begrijpelijk dat zowel de nabestaanden van de donor als de ontvanger van een donororgaan geïnteresseerd zijn in de andere. Nabestaanden willen misschien graag weten hoe het met de ontvanger gaat. De ontvanger wil misschien zijn dankbaarheid uitdrukken.
Dat kan via het transplantatiecentrum in het ziekenhuis. De ontvanger kan een anonieme brief schrijven en via het transplantatiecentrum bezorgen aan de nabestaanden van de donor. De nabestaanden van de donor kunnen bij het transplantatiecentrum informeren naar de toestand van de ontvanger(s).