Beter slapen met slaapapps?

We brengen veel tijd slapend door, dus we doen dat liefst zo goed mogelijk. Als je beter slaapt, functioneer je beter en is je humeur beter. Het is al snel duidelijk: een goede slaap verdient onze aandacht. Dat hebben ook app-ontwikkelaars begrepen.

Voor elk wat wils

Wie in de app-store al zocht naar een slaapapp weet het: er bestaan er veel.  Welke vind je er zoal?

• Apps voor meditatie, of een rustig muziekje voor het slapengaan, zodat inslapen gemakkelijker wordt.
• Logboek-apps die je slaap- en waakgedrag registreren en verbinden met je stresslevel, eetgedrag.
• Apps om jouw slaapcycli en de slaapfasen te meten.
• Apps die met hun metingen jouw ideale uur van ontwaken bepalen, een soort ‘persoonlijke wekker’.
•  Apps die registreren of je snurkt en hoe hevig, apps om slaapapneu te meten, …

De lijst is niet volledig, maar enkele voorbeelden volstaan om te zeggen: slaapapps vind je in alle kleuren en maten.

Werken ze?

Zoals bij elke andere gezondheidsapp, hangt het antwoord op die vraag af van 2 factoren:

• Wat belooft de app te doen?
• Wat verwacht jij als gebruiker van die app?

Neem de inslaaphulp-apps met een muziekje of een meditatie. Het is perfect denkbaar dat wie slecht inslaapt, baat heeft bij een sluimerig muziekje. Voor zover je er niet te nerveus van wordt, is het ook niet schadelijk. Het kan je echt helpen. Onderzoek toont aan dat een slaapritueel een goed idee is. Als die app je toelaat om de routine te bewaken, waarom niet.

Gevoeliger wordt het natuurlijk wanneer de app beweert jouw persoonlijke slaapparameters

• correct te meten en/of
• daar conclusies of zelfs een diagnose aan te verbinden

Kan een app meten hoeveel je slaapt (de kwantiteit)? Jawel, daar bestaan apps voor. De technologie laat vandaag toe om correct vast te stellen of je al dan niet slaapt. Dat kan handig zijn, als je bijvoorbeeld een beeld wilt krijgen van je eigen slaappatroon doorheen de tijd, of om iemands slaap- en waakritme te tracken (wetenschappelijk onderzoek, psychiatrische opvolging, …). Misschien geeft die app zelfs op maat gesneden slaaptips en geheugensteuntjes. ‘Nu je bed in!’ Handig. Het meet en doet wat het belooft.

Een stap verder gaan apps die beloven dat ze ook de kwaliteit van jouw slaap meten. Of je in een diepe slaap bent, dus. Om daar uitspraken over te doen zijn complexe metingen nodig.  Slaapkwaliteit heeft alles te maken met onder meer ademhaling en hersenactiviteit. Tot vandaag bestaan er geen slaapapps die even betrouwbaar zijn als de metingen in een slaaplabo.  
De smartphone die naast je bed ligt of zelfs een smartwatch of een chip die je op je voorhoofd kleeft, kan niet zoveel informatie oppikken of verstrekken als een onderzoek in het slaaplabo.

Waarom de ultieme slaapkwaliteitsapp (nog) niet bestaat

Waarom is het zo moeilijk om een app te ontwikkelen die zich kan meten met de wetenschappelijke onderzoeksmethoden?
Wie dat wil doen, moet doorgedreven en langdurig de resultaten van de app vergelijken met wetenschappelijke metingen (validatieonderzoek) en zo de app verfijnen en stroomlijnen. Dat gebeurt tot nu toe weinig:

• App-ontwikkelaars zijn zelden verbonden aan een slaapcentrum. Het zijn informatici, die geen toegang hebben tot de gegevens van onderzoekscentra.
• Zo’n onderzoek zou veel tijd in beslag nemen, en time is money. Validatieonderzoek wordt al gauw erg duur. Een ontwikkelaar rekent de prijs voor onderzoek niet graag door aan zijn gebruikers. Een gratis app is vaak een groter succes.

Zelfs een gemotiveerde ontwikkelaar, die een briljante geteste app ontwikkelt, staat trouwens voor de uitdaging om hem doorheen de tijd up-to-date te houden. Ondersteunende programma’s, netwerken en algoritmes evolueren razendsnel. Wie een betrouwbare gezondheidsapp wil maken en onderhouden, heeft er een dagtaak bij.

Hoopvol naar de toekomst?

Er zijn weinig gecontroleerde slaapapps op de markt, maar dat betekent niet dat ze compleet zinloos zijn. We mogen ook hoopvol naar de toekomst kijken. Misschien doet niet alle apps nauwkeurig wat ze beloven, maar

• Voor mensen die alleen slapen, kunnen ze een eerste alarmsignaal zijn, dat motiveert om te zoeken naar professionele hulp.
• Als er een medisch probleem is zoals snurken of slaapapneu, versterken apps de betrokkenheid van de patiënt. Dat kan de therapie een handje helpen.   

Het feit is dat slaapproblemen nu vaak onder de radar blijven (onderdiagnose) omdat mensen zich van geen kwaad bewust zijn. Dat kan gevaarlijk zijn: slaaptekort verhoogt het risico op ongelukken en gezondheidsproblemen. Er is zeker interesse vanuit de kliniek voor gebruiksvriendelijke, betrouwbare apps.
Allicht springen in de toekomst meer onderzoekers op de kar en wordt er meer onderzoeksgeld voor vrijgemaakt, zodat het aantal goede datagedreven slaapapps kan groeien. 

Wat kan je doen?

Momenteel kan geen enkele app claimen dat hij de kwaliteit van je slaap waterdicht meet en daar een diagnose aan koppelt. Belooft een app dat wel, dan mag je jezelf vragen stellen.
Geef slaapapps de plaats die ze waard zijn. Word je er relax van en slaap je lekkerder in? Neem ze dan op in je slaapritueel; dat is vergelijkbaar met een boek lezen of de dag eindigen met een kopje thee. Word je er zenuwachtig van? Laat ze dan, want wie zenuwachtig is, slaapt niet beter.

Ook als je om welke reden dan ook een beeld wilt krijgen van hoe vaak en regelmatig je slaapt, bestaan er apps die je kunnen helpen.
Als je echt een slaapprobleem hebt of vermoedt, dan blijft een bezoek aan een slaapcentrum het beste idee.

Slaapwel!

 Artikel met de gewaardeerde steun van professor Johan Verbraecken, neuroloog verbonden aan slaapkliniek UZA.