Sindsdien zijn er al heel wat pogingen geweest om in België tot een uitgewerkte wet rond draagmoederschap te komen. Orgelpunt van het wetgevend initiatief is de Senaatscommissie van 2015.
Toch is er vooralsnog geen wet voor draagmoederschap. Waarom is het eigenlijk zo moeilijk?
Gesprek met Jacinta De Roeck (studiedienst Open Vld)
Waarom is een thema als draagmoederschap gevoelig?
De Roeck: Onvervulde kinderwens en draagmoederschap zijn gevoelige thema’s, zowel maatschappelijk als politiek. Wat met bevruchting, zwangerschap, geboorte en moederschap te maken heeft, ligt gevoelig. Een kind negen maanden dragen schept een band. Voor velen is de band tussen de vrouw die het kind draagt en het kind zo intens dat het ondenkbaar is hem te verbreken.
Zelfs als een vrouw dit zou kunnen, blijft er nog de vraag in hoeverre het kind recht heeft op een blijvende relatie met de draagmoeder.
Draagmoederschap is nochtans van alle tijden. Alleen gebeurde het vroeger op de natuurlijke manier en leefden families vaker onder één dak. Er zijn vele goede voorbeelden, vroeger en nu, alleen komt die goede praktijk zelden ter sprake. Wat meer getuigenissen over goede ervaringen met draagmoederschap zullen er zeker voor zorgen dat de deur voor maatschappelijke aanvaarding ervan en een wettelijk kader open geduwd wordt. Deze getuigenissen kunnen komen van draagmoeders én wensouders! Zelfs van kinderen die op die manier gedragen werden …
Waarom raakt draagmoederschap zo moeilijk wettelijk geregeld?
De Roeck: Het is een dossier met heel wat knelpunten.
Het grootste struikelblok is de bedenktijd waar de draagmoeder wel of niet recht op heeft na de bevalling. Blijft die bedenktijd behouden zoals bij een adoptieprocedure, of vervalt de bedenktijd bij draagmoederschap? In het laatste geval wordt de juridische band tussen draagmoeder en kind verbroken vanaf de geboorte.
Een ander knelpunt is of de draagmoeder een kind kan dragen voor een ander als ze zelf de eicel levert (het zogenaamd laagtechnologisch draagmoederschap). Bepaalde politieke partijen vinden het ondenkbaar dat een draagmoeder afstand zal doen van een kind waarmee ze een genetische band heeft. Deze partijen willen enkel hoogtechnologisch draagmoederschap wettelijk regelen. Dat zorgt ervoor dat mannelijke paren op zoek moeten naar een draagmoeder en een eiceldonor om hun kinderwens te vervullen.
Wat zijn de belangrijkste twistpunten tussen de politieke partijen?
De Roeck: Iedereen is het erover eens dat commercieel draagmoederschap uit den boze is. Maar voor de rest zijn er evenveel meningen als er politieke partijen zijn. Ook speelt binnen de partijen de vrouwenbeweging een grote rol. Zij vinden draagmoederschap het instrumentaliseren van een baarmoeder. Voor hen stopt hier het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw.
Het dragen van een kind loskoppelen van de affiniteit voor dat kind en de wens (drang?) om het op te voeden is niet voor elke partij eenvoudig.
‘De perfecte wet’ maken is onmogelijk maar gaan voor een ‘zo goed mogelijke wet’ moet mogelijk zijn! Informeren en screenen zijn dan sleutelwoorden.
Een zo goed mogelijke wet gaat ervan uit dat de draagmoeder vrijwillig en goed geïnformeerd ‘draagt’ voor de wensouders en dat de wensouders goed beseffen waar ze aan beginnen. Bij de minste twijfel bij de draagmoeder of de wensouders mag er geen sprake zijn van het opstarten van een procedure. Ouderschap is een onomkeerbaar gegeven. Het kind moet altijd centraal staan.
Wat zegt de wet in het buitenland?
Expliciet verbod op draagmoederschap: draagmoederschapsovereenkomsten worden nietig verklaard. Boetes en gevangenisstraf voor alle betrokken partijen mogelijk. Waar? Frankrijk, delen van Canada en enkele van de Verenigde Staten (Arizona, District of Columbia, Michigan en New-York).
Impliciet Verbod: draagmoederschap wordt niet verboden maar er zijn allerhande strafrechtelijke bepalingen die draagmoederschap onrechtstreeks strafbaar maken. Sancties treffen dan vooral tussenpersonen en artsen die erbij betrokken zijn. Waar? Spanje, Italië, Portugal, Noorwegen, Zweden, Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk.
Geen bestraffing voor draagmoederschap, maar wel nietigverklaring van draagmoederschapsovereenkomsten. Waar? Enkele delen van de Verenigde Staten (Indiana, Kentucky, Louisiana en Nebraska).
Er zijn weliswaar geen strafrechtelijke procedures, maar een wettelijke omkadering ontbreekt. Het zogenaamde gedoogbeleid. Waar? België, Nederland, Denemarken en Finland.
Expliciete regeling: er is wetgeving die draagmoederschap toestaat en regelt. Waar? UK, Griekenland, delen van Canada en enkele van de verenigde staten (Californië, Arkansas, Florida, Illinois, Nevada, New Hampshire, Noord Dakota, Texas, Virginia en Washington).
Let op. Dat er een wettelijke regeling is, betekent niet dat alles verantwoord verloopt. Landen als Rusland, Oekraïne of Georgië hebben een wet op draagmoederschap. Het toestaan van commercieel draagmoederschap ontaardt er in onmenselijke praktijken.
Bron: Temmerman, M., De Sutter, P., Stevens, L., Valcke, L. & Bauwelinck, B. (2011), Draagmoederschap durven regelen.
Noot
Draagmoeder betekent hier ‘persoon die zwanger is voor een ander’. We weten dat de term niet voor iedereen de lading dekt. De persoon die zwanger is, heeft immers niet de bedoeling een moeder/ouderschapsrol op te nemen. Bij een alternatief als “draagvrouw”, ligt het accent op het geslacht van de persoon, wat niet voor iedereen correct of comfortabel aanvoelt. We houden hier de term draagmoeder aan vanwege de herkenbaarheid en bedoelen hiermee niemand uit te sluiten.
