Mee met het idee | vaccinatieplicht

Zorgnet-Icuro is voorstander van een verplichte vaccinatie voor alle medewerkers in de zorg, en bij uitbreiding voor alle volwassen Belgische burgers.

Gepaard gaande met de opkomst van nieuwe varianten evolueren de wetenschappelijke inzichten over de effectiviteit van de vaccins voortdurend. Ongeveer één jaar na de start van de vaccinatiecampagne is het duidelijk dat vaccinatie een belangrijk, maar niet het enige wapen is in de strijd tegen het virus. De vaccins beschermen tegen ernstige ziekte, ziekenhuisopname en overlijden. Tijdens de vierde golf bleek bijvoorbeeld dat gevaccineerde 65-plussers vier keer minder kans hadden om opgenomen te worden op intensieve zorg. Toen zorgden de niet-gevaccineerden voor een disproportionele belasting van de intensieve zorg. In tegenstelling tot wat oorspronkelijk werd gehoopt, kunnen gevaccineerden wel nog besmet raken en die besmetting ook overdragen, maar is dat risico wel lager dan bij niet-gevaccineerden.

Het doel van elke zorgvoorziening en elke zorgverlener is om patiënten en bewoners zorg te verlenen die zo kwaliteitsvol mogelijk is. Ze zijn vaak kwetsbaar en we moeten hen zo goed mogelijk beschermen en mogelijke virusoverdracht maximaal voorkomen of het risico verminderen. Dit doel streeft elke zorgverlener na, het is inherent  aan de job en het is een morele plicht om niets aan het toeval over te laten. Werkgevers in de zorg hebben ook de plicht om de gezondheid van de individuele medewerker, de zorgverlener zelf te beschermen. We moeten als zorgorganisatie immers  beschikken over voldoende gezond personeel om de zorg voor anderen te kunnen blijven verzekeren.  Een veilige werkomgeving is een belangrijke voorwaarde om ook een veilige zorgomgeving voor de patiënt, cliënt of bewoner te kunnen realiseren. Zorgverleners spelen een sleutelrol in de beheersing van de Covid-crisis; ze hebben ook een voorbeeldfunctie in de vaccinatiecampagne. Daarom is Zorgnet-Icuro voorstander van een verplichte vaccinatie voor alle medewerkers in de zorg. Die plicht mag niet beperkt blijven tot de gezondheidszorgberoepen, maar moet gelden voor iedereen die in de zorg werkt (keuken, schoonmaak, kappers enz…).

De langdurigheid van de pandemie en de bewezen effectiviteit van vaccinatie als een belangrijk instrument om de overbelasting van de zorg onder controle te houden, maken van Zorgnet-Icuro ook een voorstander van een vaccinatieplicht voor alle volwassen burgers. In het najaar zagen we dat een kleine groep niet-gevaccineerden een disproportioneel hoge druk zetten op het zorgsysteem. Dat zorgde in de zorg en in de bredere samenleving voor veel morele stress en ethisch onbehagen. De zorg heeft de plicht om iedereen even kwaliteitsvolle zorg te geven. Een toevloed van covid-patiënten leidde ertoe dat de zorg voor anderen moest uitgesteld worden. Dat scenario en die ethische spanning in de samenleving moeten we in de toekomst vermijden. We menen dat het recht op vrije keuze niet opweegt tegen de plicht tot een solidaire bijdrage in de beheersing van een pandemie met een hoge impact op de samenleving. Anders gezegd: de keuze voor niet-vaccinatie schaadt anderen, door een grotere kans op overdracht én een verhoogde druk op het zorgsysteem. Willen we als zorgsector in staat zijn om iedereen een zo kwaliteitsvolle zorg te blijven garanderen, dan zal iedereen daar zijn steentje moeten toe bijdragen.

Uiteraard beseffen we dat het opleggen van dergelijke verplichte inenting een inbreuk is op het zelfbeschikkingsrecht van elke persoon om te beslissen over zijn lichaam. Dat recht op fysieke integriteit is een fundamenteel recht in onze samenleving. Toch is het niet absoluut en zijn uitzonderingen mogelijk  als daar een zeer goede verantwoording voor is. Wij menen dat het waarborgen van het algemeen recht op kwaliteitsvolle gezondheidzorg voldoende opweegt tegen dat individuele recht.

Het debat over de vaccinatieplicht zal binnenkort starten. Wij stemmen alvast voor.

Zorgnet-Icuro is de koepelorganisatie van de Vlaamse ziekenhuizen, voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg en de social profit ouderenzorg. Meer dan 500 zorgorganisaties zijn lid bij Zorgnet-Icuro. Samen tellen ze meer dan 140.000 medewerkers.

Ik ben om morele redenen voor een verplichte algemene vaccinatie of voor een verplicht vaccinatiepaspoort. Die vormen een beperking van de individuele vrijheid, zeker.

Dat zoiets mag om schade aan anderen te voorkomen, is een welbekend principe, geformuleerd door John Stuart Mill. Bij discussies over vaccinatie leidt het echter tot impasses. De inzet is groepsimmuniteit. Wanneer de vaccinatiegraad voldoende hoog is, daalt het nut van een bijkomende gevaccineerde. Vaccinatieweigeraars maken zichzelf dus terecht de bedenking dat hun individuele omissie weinig tot geen bijkomende schade in de schaal legt als voldoende anderen een steentje hebben bijgedragen. Zolang wegen de redenen contra verplichte vaccinatie zwaarder dan die pro. Weigeraars dragen tenslotte ook bij tot de groepsimmuniteit door besmet en ziek te worden. Natuurlijk, er is die rode lijn van de bezetting van tussen de 500 en 1200 intensive care bedden, die de uiterste grens aangeeft van de draagbaarheid. Maar als de statistieken die letale kant uitgaan, komen er toch gepaste maatregelen en die volgen de beste vaccinweigeraars ook op – afstand houden, mondmasker, beperking van de sociale contacten. Zelftests kunnen de veiligheid van bijeenkomsten zelfs verhogen, omdat gevaccineerden een besmettingsrisico voor anderen dragen. Waarom, denk je als politicus, mensen dan forceren en de gemeenschap polariseren? Sinds omikron de ronde doet, gaan we niet eens meer over de rode. De ongemakken bij het gezondheidspersoneel,  de gezondheidschade, de economische schade …: dat is de prijs van de vrijheid.

Nogal wat opiniemakers houden het derhalve op een conditioneel pleidooi voor vaccinatieverplichting. Dat de bescherming van de lichamelijke integriteit legitiem beperkt kan worden als het doel maar belangrijk genoeg is, is wel algemeen aanvaard. Maar dat hoeft nu nog niet. De cijfers lagen altijd gunstig genoeg voor een nu-nog-niet, zonder dat daar er wanneer-dan-wel werd aan toegevoegd.

Alberto Giubilini, een Oxford-ethicus, heeft gepleit voor een andere manier van kijken, die ik gepaster vind. Hij vergelijkt de vaccinatieverplicht met de belastingplicht. Belastingen dragen bij tot collectieve goederen. De veiligheid die een gemeenschap vindt door verplichte vaccinatie is ook zo’n collectief goed. Een vaccinatieweigeraar, stelt hij, is zoals een belastingontduiker en een dienstweigeraar die teert op inspanningen van de ander.

Dat er ondanks alles een openbaar leven mogelijk is, dat omikron binnen de perken van het beheersbare blijft, is veruit te danken aan de groep van de gevaccineerden. Niet-gevaccineerden zijn vrijbuiters – mensen die profiteren van het collectieve goed, maar er zelf niet toe bijdragen en het zelfs ondergraven door anderen ertoe aan te zetten hun voorbeeld te volgen. Die bovendien op basis van een bewuste keuze het hele gezondheidssysteem bovenmatig belasten, van eerstelijnszorg over testvoorzieningen tot intensive care.

Dezelfde John Stuart Mill van het schadebeginsel dacht ook dat beperkingen van de vrijheid kunnen als zij substantieel bijdragen tot veiligheid van de gemeenschap. Vaccinatie heeft bewezen ons preventief te kunnen beschermen tegen vele plagen. Het corona-virus kan nog allerlei, ook veel schadelijker, richtingen uitgaan. Zoals iedereen belastingen betaalt en we daar geen persoonlijke vrijheid dulden, mogen we dat ook niet doen met de weigering van vaccinatie tegen agentia die met die omvang schade aanrichten

Op de vraag of we niet beter af zijn met beperkingen van de toegang tot het openbare leven van niet-gevaccineerden dan met een wettelijke verplichting: dat is een kwestie van pragmatiek, niet van moraal. Mensen die ervoor kiezen om niet mee te werken aan de veiligheid waardoor een openbaar leven weer mogelijk is geworden, mogen daar (in deze omstandigheden) van worden uitgesloten. Ze krijgen zo een “aanbod dat ze niet kunnen weigeren”, in de wetenschap dat wie écht tegen vaccinatie is, dat aanbod toch zal weigeren. De meeste weigeraars doen dat immers om redenen die niets met vaccinatie te maken hebben: ze zijn tegen de dictatuur van de regering of van big farma, tegen beperkingen van hun vrijheid, tegen de “ongevoeligheid” van de virologen voor hun welzijn, …  Hoe belangrijk je iets echt vindt, blijkt uit wat je bereid bent ervoor (op) te geven. De meesten zullen dus de spuit wel verkiezen en zo hun bijdrage leveren tot vrijheid voor iedereen.