Verslag: het goede leven

Op zaterdag 4 februari 2017 organiseerden De Maakbare Mens, Vermeylenfonds, Masereelfonds, Willemsfonds, HVV en HVV Gent een studienamiddag over het goede leven.

Wat is het goede leven? Over deze vraag buigen filosofen zich sinds mensenheugenis. Ze is ook in 2017 nog brandend actueel, want nog nooit hadden we het zo goed en voelden we ons zo slecht. We leven langer, hebben meer vrije tijd, wetenschap en technologie bieden soms onvoorstelbare mogelijkheden. Maar er waren ook nooit zo veel burn-outs en depressies. Wat maakt mensen gelukkig? Hoe kan de maatschappij bijdragen tot een goed leven? Of hoe werkt ze dat net tegen? Hoe zin geven aan ons leven? En kan een leven ‘voltooid’ zijn?

Een inleiding tot het goede leven

De namiddag startte met een lezing door prof. Johan Braeckman over het goede leven. Wouter Wendelen, vrijwilliger van De Maakbare Mens schreef dit verslag neer:

Johan Braeckman behoeft geen introductie als professor filosofie aan de UGent, autoriteit op vlak van kritisch denken en wetenschapsfilosofie, en natuurlijk ex-voorzitter van de Maakbare Mens. Hij gaf in zijn gekende meanderende stijl een overzicht van wat een goed leven kan zijn en welke aspecten er een rol in kunnen spelen.
Een goed leven is een erg individueel begrip en kan daarom op verschillende manieren ingevuld worden. Omdat men het niet strikt kan definiëren zal het altijd een onderwerp van discussie vormen tussen mensen die bijvoorbeeld onder de vorm van religie of normen en waarden hun beeld van een goed leven willen opdringen. Een typisch voorbeeld hiervan is een zelfmoordterrorist die een aanslag pleegt vanuit een idealisme, of betogingen die worden gevoerd tegen het homohuwelijk (terwijl dat an sich geen moreel beladen thema is). Deze acties kunnen vaak gereduceerd worden tot een morele illusie omdat ze telkens oprecht geloven dat ze voor een goede zaak ijveren.

De rol van werk in een goed leven

Naast deze algemenere voorbeelden staat het goede leven ook steeds meer onder druk in de dagelijkse realiteit van de gemiddelde mens. Hoewel we nog nooit zoveel welvaart hebben gekend schetsen verschillende alarmerende statistieken en erg negatief beeld van ons geluk: 3 zelfmoorden per dag in België, ¼ van de werknemers loopt risico op burn-out, het aantal burn-outs is verdubbeld over de laatste 5 jaar,… de lijst is lang. Hoewel deze resultaten enigszins kunnen worden genuanceerd, kan men zich hierbij de vraag stellen of we collectief slechte levens leiden. Al te vaak klagen mensen over een chronisch tijdgebrek, hoewel we in principe nooit meer vrije tijd hebben gehad als vandaag. De hedendaagse neoliberale conjunctuur speelt hier een kwalijke rol door mensen impliciet aan te moedigen zich van elkaar te differentiëren. Hierdoor gaan velen vaak erg ver om hun sociale status te verhogen door bijvoorbeeld de aankoop van statussymbolen. Een belangrijke vaststelling lijkt te zijn dat we daarom steeds minder autonomie hebben om onze kostbare vrije tijd ook effectief vrij in te vullen.
Naast voldoende vrije tijd is het van groot belang om zinvol werk te verrichten. Picasso deed zijn job bijvoorbeeld zo graag dat hij vaak 12 uur onafgebroken kon schilderen zonder op de klok te kijken, en zo simpelweg vergat om te pauzeren voor een maaltijd of pakweg een portie nachtrust. Dit staat in schril contrast met de werksituatie van de gemiddelde werknemer, die zijn job vaak niet als zinvol ervaart maar bang is om het op te geven om zijn levensstandaard niet in gevaar te brengen. Al te vaak draait de discussie rond werkbaar werk over koopkracht, terwijl het aanpakken van verveling misschien wel veel belangrijker zou kunnen zijn om ons onbehagen te verlichten.

Al deze zaken komen tot uiting in een metafoor rond het harken van bladeren in de herfst. Dat kan traditioneel lang duren: de wind blaast bij elkaar geharkte bladeren terug uit elkaar, een babbeltje met de buren, etc. maar de meeste mensen ervaren het als een aangenaam werk omdat ze genieten van de buitenlucht en het sociaal contact. Omdat het niet efficiënt verloopt schaffen sommigen zich echter een bladblazer aan. Hoewel weinigen genieten van bladeren verzamelen met zo’n lawaaierig toestel, is het werk hiermee wel op een fractie van de tijd verzet (uiteraard gewapend met een stel oordoppen). Men kan zich daarom de vraag stellen of onze drang naar efficiëntie wel zo’n goede zaak is.

Naar aanleiding van de studienamiddag over het goede leven schreef Johan Braeckman ‘Wat maakt ons gelukkig?’ voor DeRedactie.be

Na Johan Braeckman kwamen Antoon Vandevelde, Sacha Dierckx en Heidi Mertes nog aan het woord. De verslagen van hun lezingen kun je onderaan deze pagina vinden.

Presentaties

De presentaties van Johan Braeckman, Antoon Vandevelde en Heidi Mertes zijn op aanvraag verkrijgbaar, stuur een mailtje naar liesbet.lauwereys@demaakbaremens.org